بهای تمام شده تولید
بهای تمام شده تولید مجموع هزینه های که یک شرکت برای ساخت یک کالا متحمل می شود بطوری که تمامی هزینه ها از خرید مواد اولیه تا رسیدن به مصرف کننده نهایی محاسبه می شود
تفاوت بهای ساخته شده و فروش رفته
بهای تمام شده کالای ساخته شده (Cost of Goods Manufactured – COGM)
بهای تمام شده کالای ساخته شده شامل تمام هزینههای مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با فرآیند تولید یک محصول است. این هزینهها شامل هزینههای مواد مستقیم، دستمزد نیروی کار مستقیم و سایر هزینههای تولید مستقیم مانند اجاره تجهیزات و هزینههای نگهداری است. این بها در ترازنامههای مالی (سمت راست ترازنامه) با عنوان موجودی کالا با ماهیت دارایی ذکر میشود.
بهای تمام شده کالای فروش رفته (Cost of Goods Sold – COGS)
شامل هزینههای مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با تولید و فروش یک محصول است این هزینهها شامل هزینههای مواد مستقیم، دستمزد نیروی کار مستقیم و سایر هزینههای تولید و توزیع مانند هزینههای بستهبندی و حمل و نقل است.
یک کالا بعد از فروش میرسد، قیمت نهایی کالای ساخته شده از انبار خارج شده و به بهای تمام شده کالای فروش رفته تبدیل میشود که این هزینه در گزارش صورت سود و زیان باعث کاهش حساب درآمد فروش خواهد شد.
روشهای محاسبه بهای تمام شده تولید
روش فایفو (First-In, First-Out) FIFO
در روش FIFO، تضمین میشود که کالاهایی که قدیمیترین هستند اولین بار فروخته میشوند. این روش بر مبنای اصل اجتناب از قدیمیترین موجودیها برای کاهش مخارج مرتبط با موجودی نگهداری مبتنی است.
برای درک بهتر روش FIFO، یک مثال عملی را در نظر بگیرید. فرض کنید شما یک فروشگاه الکترونیک دارید و به تازگی دستگاههای موبایل را به موجودی خود اضافه کردهاید. زمان ورود دستگاهها به انبار به ترتیب به صورت زیر بوده است:
1. ۱۰ دستگاه موبایل از مدل A در تاریخ ۱ بهمن وارد شدهاند با هزینه 500 دلار به ازای هر دستگاه.
2. ۱۵ دستگاه موبایل از مدل B در تاریخ ۱۵ بهمن وارد شدهاند با هزینه 600 دلار به ازای هر دستگاه.
3. ۲۰ دستگاه موبایل از مدل C در تاریخ ۱ اسفند وارد شدهاند با هزینه 550 دلار به ازای هر دستگاه.
حال فرض کنید در تاریخ ۱۰ اسفند، شما ۲۵ دستگاه موبایل را به مشتریان فروختهاید.
۱۰ دستگاه موبایل از مدل A در تاریخ ۱ بهمن وارد شدهاند، اولین بار فروخته میشوند.
بنابراین:
COGS = (۱۰ دستگاه * 500 دلار) = 5,000 دلار
۱۵ دستگاه موبایل از مدل B که در تاریخ ۱۵ بهمن وارد شدهاند، فروخته میشوند. بنابراین:
COGS = (۱۰ دستگاه * 500 دلار) + (۱۵ دستگاه 600 دلار) = 5,000 دلار + 9,000 دلار = 14,000 دلار
۵ دستگاه موبایل از مدل C که در تاریخ ۱ اسفند وارد شدهاند، فروخته میشوند. بنابراین:
COGS = (۱۰ دستگاه * 500 دلار) + (۱۵ دستگاه 600 دلار) + (۵ دستگاه 550 دلار) = 5,000 دلار + 9,000 دلار + 2,750 دلار = 16,750 دلار
فرمول FIFO:
COGS = (هزینه خرید اولیه تعداد * کالاهای فروخته شده) + (هزینه خرید ثانویه تعداد * کالاهای فروخته شده) + …
روش LIFO یا (Last in – First Out)
این روش بر مبنای یک اصل عمل میکند یعنی آخرین کالاهایی که به انبار افزوده شدهاند، اولین کالاهایی هستند که از آن خارج میشوند.
فرض کنید شما یک فروشگاه پوشاک دارید. وضعیت موجودی انبار و هزینههای خرید پوشاک به صورت زیر است:
تاریخ ۱ مرداد، ۱۰۰ عدد پیراهن با هزینه 20 دلار به انبار افزوده شدند.
در تاریخ ۱۵ مرداد، ۲۰۰ عدد شلوار با هزینه 30 دلار به انبار افزوده شدند.
تاریخ ۱ شهریور، ۱۵۰ عدد کت با هزینه 25 دلار به انبار افزوده شدند.
حال فرض کنید در تاریخ ۱۵ شهریور، شما ۲۵۰ عدد پیراهن را فروختهاید.
1. آخرین کالاهایی که به انبار افزوده شدهاند، پیراهنها هستند. بنابراین، هزینهی این پیراهنها به عنوان COGS محاسبه میشود:
COGS = (۲۵۰ عدد * 20 دلار) = 5,000 دلار
2. حالا به ترتیب، ۱۵۰ عدد کت از تاریخ ۱ شهریور و سپس ۱۰۰ عدد شلوار از تاریخ ۱۵ مرداد به عنوان COGS محاسبه میشوند.
روش میانگین موزون (Weighted Average)
این روش به صورت میانگین موزون هزینه واحدها به عنوان COGS استفاده میشود. در این بخش، به توضیح دقیق و گستردهای از روش Weighted Average میپردازیم و نحوه عملکرد آن را در محاسبات حسابداری مورد بررسی قرار میدهیم.
مبانی اصلی روش Weighted Average
– میانگین موزون: روش Weighted Average بر اساس میانگین وزندار هزینه واحدها عمل میکند. این به این معناست که هر کالا با توجه به مقدار واحدها و هزینههای آن، وزن دار میشود. به عبارت دیگر، کالاهای با هزینه بالاتر در محاسبه COGS وزن بیشتری دارند.
– دقت و شفافیت: روش Weighted Average به تمام کالاهای موجود در انبار توجه میکند و همچنین به تغییرات هزینهها در طول زمان حساس است. این به دقت و شفافیت در حسابداری کمک میکند.
محاسبه COGS با روش Weighted Average
برای محاسبه COGS با استفاده از روش Weighted Average، مراحل زیر را دنبال میکنیم:
1. محاسبه مجموع واحدها: ابتدا باید مجموع تعداد واحدهای کالاها را محاسبه کنید. این تعداد شامل تمام واحدهای موجود در انبار در دوره مالی مورد نظر است.
2. محاسبه مجموع هزینهها: سپس باید مجموع هزینههای تمام کالاها را محاسبه کنید. این مجموع به معنای مجموع هزینههای تمام واحدها است.
3. محاسبه میانگین موزون: برای محاسبه میانگین وزندار هزینه واحدها، مجموع هزینهها را بر تعداد واحدها تقسیم میکنید. این مقدار به عنوان هزینه واحد میانگین برای COGS استفاده میشود.
برای درک بهتر روش Weighted Average، یک مثال عملی را در نظر بگیرید:
در تاریخ ۱ آذر، ۱۰۰ عدد محصول A با هزینه 10 دلار به انبار افزوده شدند.
و تاریخ ۱۵ آذر، ۱۵۰ عدد محصول B با هزینه 15 دلار
تاریخ ۱ دی، ۲۰۰ عدد محصول C با هزینه 20 دلار
حال فرض کنید در تاریخ ۱۵ دی، شما ۲۵۰ عدد محصول را به مشتریان فروختهاید.
1. مجموع تعداد کالاها: (100 عدد + 150 عدد + 250 عدد = 500 عدد)
2. مجموع هزینهها: ((100 عدد * 10 دلار) + (150 عدد * 15 دلار) + (200 عدد * 20 دلار) = 10,000 دلار + 2,250 دلار + 4,000 دلار = 16,250 دلار)
3. میانگین موزون هزینه کالاها: (16,250 دلار/500 عدد = 32.5 دلار برای هر واحد)
4. COGS: (250 عدد * 32.5 دلار = 8,125 دلار)
مزایا و معایب روش Weighted Average
مزایا:
- دقت و شفافیت: روش Weighted Average به صورت دقیق به تمام واحدها و هزینههای آنها توجه میکند و از ابهام در گزارشات مالی جلوگیری میکند.
- مناسبی برای موجودیهای مختلف: این روش به خوبی برای کسب و کارهایی مناسب است که موجودی کالاهایشان معمولاً متفاوت و با هزینههای متنوعی دارند.
معایب:
- عدم تطابق با واقعیت: در برخی مواقع، COGS ممکن است با تغییرات هزینههای واحدها در طول زمان به تطابق نیافته باشد و به هزینههای واقعی تولید نزدیک نباشد.
- ممکن است به سود دوراندازی منجر شود: اگر هزینههای کالاها به طور ناعادلانه و بدون توجه به ارزش واقعی آنها تخصیص یابد، ممکن است به سود دوراندازی منجر شود.
روش Weighted Average یکی از روشهای مهم و مورد استفاده در حسابداری و مدیریت مالی برای محاسبه COGS است. با توجه به دقت و شفافیت این روش و مناسبی آن برای موجودیهای متفاوت، این روش در حسابداری کسب و کارهای مختلف بسیار کارآمد است. .
فرمول بهای تمام شده تولید
- فرمول خرید خالص= خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید+ کسورات خرید)
- فرمول موجودی کالای پایان دوره = تعداد کالای موجود در انبار × بهای هر کالا
- بهای تمامشده کالای تولیدشده = بهای تمام شده کالا در جریان تولید – موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره
- موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
- فرمول بهای تمامشده کالای فروختهشده= موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره
نمونه سوال بهای تمام شده تولید
الف) ۱۲۰۰۰۰ ریال ب)۹۰۰۰۰ ریالج)۱۵۰۰۰۰ ریال د) ۳۰۰۰۰ ریال
جواب : برای محاسبه موجودی کالای پایان دوره طبق صورت زیر عمل میکنیم فقط کافیست عددهای داده شده را جایگذاری نماییم تا به جواب برسیم.
موجودی کالای اول دوره ۶۰۰۰۰
اضافه میشود:
خرید طی دوره ۲۱۰۰۰۰
بهای تمام شده کالای اماده برای فروش ۲۷۰۰۰۰
کسر میشود:
موجودی کالای پایان دوره ؟؟؟؟؟
بهای تمام شده کالای فروش رفته ۱۸۰۰۰۰
حال برای محاسبه موجودی کالای پایان دوره ان را به صورت یک معادله (۱۸۰۰۰۰=؟؟؟؟ – ۲۷۰۰۰۰ ) مینویسیم پس اگر
۱۸۰۰۰۰ -۲۷۰۰۰۰ =؟؟؟؟ باشد ۹۰۰۰۰=؟ میشود.
پس گزینه ب صحیح است.
۲.اگر نرخ دستمزد عادی آقای محمدی یکی از کارکنان شرکت تولیدی ۱۲۵۰۰ ریال باشد و ساعت کار ماهانه وی ۲۲۰ ساعت باشد.
مطلوب است:انجام ثبت لازم در دفتر روزنامه عمومی
**نکته ** ساعات کار عادی هر شخص روزانه ۸ هفته ای ۴۴ و ماهانه ۱۷۶ ساعت میباشد. با توجه به این نکته به حل مثال مربوطه می پردازیم.
جواب : ابتدا باید ساعات کار عادی آقای محمدی در ماه که معادل ۱۷۶ ساعت است را در نرخ دستمزد ساعتی وی که ۱۲۵۰۰ می باشد ضرب کنیم.
۲۲۰۰۰۰۰ =۱۲۵۰۰ *۱۷۶
جواب به دست آمده جمع دستمزد عادی در یک ماه است.
بعد از آن مدت ساعات کار کرده وی در طول یک ماه که ۲۲۰ ساعت میباشد را از ساعت کار عادی ماهانه او یعنی ۱۷۶ کسر میکنیم تا ساعت اضافه کار به دست آید.
۴۴=۱۷۶-۲۲۰
حال باید ساعت اضافه کار را در نرخ دستمزد ساعتی و در ۱.۴ ضرب کنیم.
توجه : ۱.۴ در واقع همان ۴۰٪ می باشد در صورتی که یک کارگر بیشتر از ساعات کار عادی فعالیت نماید در این حالت علاوه بر دستمزد عادی خود ۴۰٪ اضافه بر مزد عادی خود دریافت می کند .
پس : ۷۷۰۰۰۰=۱.۴ *۱۲۵۰۰*۴۴
ثبت سند حسابداری در دفتر روزنامه
کالای در جریان ساخت : در مقابل این حساب در سمت بدهکار دفتر روزنامه مبلغ دستمزد عادی نوشته می شود.
کنترل سربار ساخت : در مقابل این حساب در سمت بدهکار دفتر روزنامه مبلغ اضافه کار را می نویسیم.
کنترل حقوق و دستمزد:در مقابل این حساب در سمت بستانکار دفتر روزنامه جمع کل که شامل مبلغ دستمزد عادی و مبلغ اضافه کار می باشد را می نویسیم.
| کالای در جریان ساخت ۲۲۰۰۰۰۰ (بد) | |
| کنترل سربار ساخت ۷۷۰۰۰۰ (بد) | |
| کنترل حقوق و دستمزد ۲۹۷۰۰۰۰ (بس) |
